سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

در جامعه ما به امر مديريت رواني، از نظر تربيت و ايجاد آمادگيهاي لازم در مردم و مسئولان، توجه زيادي نشده است. كم‌توجهي به اين موضوع خطير، مشكلاتي را براي مديران و عناصر نظامي به وجود آورده است. آموزش عمليات رواني، فراتر از موضوع تربيت كارشناس عمليات رواني است، اين موضوع ديدگاه ما را نسبت به مراكز آموزشي نيز بسط مي‌دهد. بايد مراكز آموزشي به كارگزاراني از سوي جامعه عمليات رواني تبديل شوند كه بر فراگيري اين دروس در مراكز آموزشي نظارت كنند. جدا از ويژگيهاي ضروري اين دوره درسي، لازمه اجراي اين طرح آن است كه درون و بيرون مراكز آموزشي، به دانشجويان عمليات رواني فرصتهايي داده شود تا بتوانند لحظات بحراني را به آزمونهايي عملي براي احراز صلاحيت علمي خود تبديل كنند. اين دروس زماني بهترين كارايي را خواهند داشت كه آموزشهاي آنها، با آنچه در مراكز به كارگيري آنها مي‌گذرد هماهنگ باشد.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

در اين تحقيق براي شناسايي ابعاد مختلف عمليات رواني امريكا عليه جمهوري اسلامي ايران، برنامه‌هاي دو شبكه راديو فارسي امريكا، (راديو صداي امريكا و راديو فردا،) به مدت دو هفته ضبط شد. سپس با استفاده از روش تحليل محتوا، موضوعات و روشهاي عمليات رواني و انواع عوامل و مخاطباني كه از آن راديوها استفاده مي‌كردند، تحليل انجام شد، و نتايج نشان داد كه امريكا در عمليات رواني خود عليه ايران، دست كم از پنجاه موضوع، چهار گروه عوامل و 12 روش بهره مي‌برد. براي شناسايي دقيق‌تر اهداف عمليات رواني امريكا از نظر نخبگان استفاده شد. نتايج بيانگر آن بود كه امريكا در عمليات رواني خود عليه ايران در پي دستيابي به 15 هدف اساسي است. سرانجام تعداد مخاطبان عمليات رواني امريكا و ميزان اعتماد آنان به شبكه‌هاي راديويي امريكا با استفاده از روش زمينه‌‌يابي مقطعي بررسي شد. نتايج نشان داد كه بسياري از شهروندان، (مستقيم يا غيرمستقيم) آماج عمليات رواني امريكا قرار مي‌گرفتند. اما، ميزان اعتماد آنان به دستگاه عمليات رواني امريكا اندك بود.
واژگان كليدي: عمليات رواني، تحليل محتوا، راهبردهاي عمليات رواني، آماجها و مخاطبان، اعتماد، اقناع، تغيير نگرش.

نویسنده: حسن سبيلان اردستاني

چكيده

افكار عمومي پديده‌اي رواني ـ اجتماعي و خصلتي جمعي است و عبارت از ارزيابي مشترك، روش و نظر مشترك گروهي اجتماعي در مسئله‌اي است كه همگان به آن توجه و علاقه دارند و در لحظه معيني، بين عده زيادي از افراد، اقشار، طبقات يا سراسر اجتماع، عموميت نسبي مي‌يابد و عامه مردم آن را مي‌پذيرند. افكار عمومي به شكل تأييد يا مخالفت با يك عمل، نظر، شخص، واقعه و به صورت خواسته، مطالبه، پيشنهاد و توصيه، تجلي مي‌يابد. فرايند افكار عمومي را مي‌توان به سه بخش الف) شكل‌گيري ب) هدايت و ج) بازداري تقسيم كرد. رسانه‌هاي همگاني امروز در تشكيل، هدايت و انحلال افكار عمومي نقش بارز و انكارناپذيري دارند. براي شكل‌گيري افكار عمومي مي‌توان به نظريات كاشت، برجسته‌سازي، جوسازي، اعطاي اعتبار اجتماعي رسانه به موضوع، غلبه بر جهل متكثر، برقراري رابطه بين موضوع و منافع شخصي شهروندان، اشاره كرد. مهم‌ترين شيوه‌ها در خصوص هدايت افكار عمومي عبارتند از، ارائه اطلاعات گزينش‌شده، انگاره‌سازي و تأكيد بر اصول و قوانين. براي انحلال افكار عمومي نيز از شيوه‌هاي القاي دروغين رسيدن به هدف، ايجاد هراس اخلاقي، بزرگ جلوه دادن پيامدهاي سوء، تزريق اطلاعات نادرست و تكذيب آن، نسبت دادن منافع جريان به اشخاص حقيقي و نسبت دادن عوامل نامرتبط به جريان استفاده مي‌شود.
واژگان كليدي: افكار عمومي، مهندسي افكار عمومي، تنوير افكار عمومي، بازداري افكار عمومي، ويژگيهاي افكار عمومي، تاكتيكهاي شكل‌دهي افكار عمومي،كنترل افكار عمومي.

نویسنده: عبدالحسین حجت‌زاده دزفولی

چكيده

خواسته و ناخواسته همه ما ممكن است گرفتار فريب شده باشيم. فريب از جمله واقعيتهاي زندگي ماست. هر روز كه مي‌گذرد مصاديق فريب بيشتر و نياز به درك آن محسوس‌تر مي‌شود؛ واقعيتي كه تضاد و تشتّت آرا در جهان رسانه‌اي را گسترش مي‌دهد. مردم درباره خواسته‌ها و بر سر موضوعات مورد علاقه خود صحبت مي‌كنند، ولي كدام موضوع واقعيت دارد و حقيقت است. هر چند مفهوم فريب به تبع موضوع آن متفاوت است، ولي اصول اوليه آن يكسان و ثابت مي‌باشد. فريب؛ توجه به ميزان تجربه كشورها در سطوح مختلفي استفاده مي‌شود. بر خلاف روشهاي مرسوم آشنايي سايرين با آن نه تنها مشكل ساز نمي‌شود بلكه كار فريب را ساده‌تر مي‌كند. به همين دليل است كه خواندن اين مقاله را به همه از جمله دانشجويان نظامي توصيه مي‌كنيم.
واژگان كليدي: فريب، فريب نظامي، فريب سياسي، عمليات رواني، فريب شرطي، استتار، سطوح فريب، شرايط فريب، عمليات اطلاعاتي، رسانه‌ها، تروريسم، ملاحظات اخلاقي.

نویسنده: سيدحسين محمدي‌نجم

چكيده

از آنجايي كه آنچه درباره خود مي‌شنويم غالباً بر آنچه در مورد خودمان انجام مي‌دهيم تأثيرگذار است، رسانه‌هاي جهاني امروز نقش و جايگاه بي‌سابقه‌اي در كنترل و هدايت افكار عمومي يافته‌اند. پيشينه به نسبت طولاني تكنيكهاي روزنامه‌نگاري براي ترغيب مخاطبان به اتخاذ مواضع و ديدگاههاي مورد نظر و نيز كمك روزافزون فناوريهاي نوين ارتباطاتي براي اجراي طرحهاي پيچيده تبليغات رواني، ترديدي باقي نمي‌گذارد. آنچه عموماً در رسانه‌هاي غربي مي‌بينيم مناظري مجازي‌اند كه گاه با دنياي واقعيت به كلي متفاوت‌اند. بنابراين، آشنايي هر چند ابتدايي با تكنيكهاي مورد بحث، ضرورتي است كه براي هيچ يك از ما (مخاطبان خودآگاه يا ناخودآگاه اين رسانه) گريزي از آن نيست.
واژگان كليدي: مخاطبان، تكنيكهاي روزنامه‌نگاري، تبليغات، افكار، لقب‌سازي، كنترل اطلاعات، متقاعدسازي، رسانه، مطبوعات.

نویسنده: سيدقاسم منفرد

چكيده

امروز اسرائيل شاهد گسترش نوعي بنيادگرايي عميق در درون لايه‌هاي اجتماعي خود است. پس از گذشت حدود 56 سال از تأسيس رژيم صهيونيستي در سرزمين‌هاي اشغالي، اين دولت از درون، دستخوش تضادهاي چندگانه‌اي گرديده و خاخامهاي بنيادگرا روز به روز از قدرت بيشتري برخوردار مي‌شوند. آنها با اتخاذ يك خط‌مشي افراط‌گرايانه و ترويج آموزه‌هاي بي‌اساس در ميان پيروانشان، در حال نهادينه كردن مفاهيم صهيونيستي مورد نظر خود در سرزمينهاي اشغالي‌اند. البته اين عده همواره ادعا دارند كه مفاهيم ساختگي آنها از بطن متون ديني و مضامين تورات و تلمود، برگرفته شده‌اند. به هر ترتيب قدرت و نفوذ اين گروهها در درون جامعه اسرائيل در حال افزايش است و فشارهاي آنها براي تحقق مباني سست ايدئولوژيكي و تعقيب سياستهاي افراطي رژيم صهيونيستي، بيشتر مي‌شود.
واژگان كليدي: رژيم صهيونيستي، بنيادگرايي صهيونيستي، سرزمينهاي اشغالي، گوش امونيم، ايدئولوژي يهودي، قوم يهود.

نویسنده: استفن ام. تانوس/ ترجمه: عبدالمجيد حيدري

چكيده

عنصر اطلاعاتي قدرت ملي، معمولاً با عبارات مبهمي تعريف مي‌شود كه با اهداف فراگير خاص و يا روشها و ابزار آشكار ارتباطي ندارند. ديگر عناصر قدرت ملي ـ يعني عوامل نظامي، ديپلماتيك و اقتصادي ـ با استراتژيها، سياستها يا سازمانها هدايت مي‌شوند. با وجود اين، هيچ دستورالعمل فراگيري براي درك ارزش رواني ذاتي به كارگيري عناصر قدرت ملي وجود ندارد. مقاله حاضر با درك اين كاستي، يك استراتژي رواني را مورد بحث قرار مي‌دهد. يك استراتژي رواني ملي براي كاركردن با امور بين‌سازماني و به ويژه شوراي امنيت ملي و وزارتخانه‌هاي امور خارجه و دفاع، به يك نظام ديوان‌سالاري دائمي نياز دارد تا مضامين و پيامهاي فراگيري را كه براي تأمين زمينه اطلاعاتي تمامي اقدامات دولتي مؤثر بر مخاطبان داخلي و خارجي لازم است، توسعه دهد. كليدهاي اجراي موفق يك استراتژي رواني ملي در يكپارچگي ديپلماسي عمومي، روابط عمومي، اطلاع‌رساني بين‌المللي و ديپلماسي ارعاب نهفته است كه بر روشهاي درك مخاطبان خارجي و ايجاد ارتباط با آنها تأكيد مي‌كنند و واكنش داخلي و خارجي نسبت به طرحها، سياستها و اقدامات ما را محك مي‌زنند. اين كشور، منابع و تخصص لازم براي اجراي يك استراتژي رواني مؤثر را در اختيار دارد؛ اين استراتژي وضعيت امريكا را در قرن بيست و يكم تغيير خواهد داد.

نویسنده: شوان ام ماتير/ مترجم: مهسا ماه پيشانيان

اشاره

مقاله حاضر به طرح ديدگاهي جديد براي مبارزه با تروريسم بر مبناي عمليات رواني مي‌پردازد. نويسنده شوان ام.ماتير در تلاش است كه با بينشي نوين،‌ ابتدا به كالبد‌شكافي ضعفهاي امريكا در مبارزه با تروريسم بپردازد و نيز به اين نكته تأكيد دارد كه مخالفان از امكانات موجود خود بهتر بهره مي‌گيرند. وي اطلاعات را از عناصر قدرت ملي قلمداد مي‌كند و پس از ارائه تعريفي از تروريسم به بررسي استراتژي امريكا در جنگ با تروريسم مي‌پردازد. همچنين در ادامه نشان مي‌دهد كه چگونه مي‌توان دكترين برنامه‌ريزي مشترك ارتش امريكا را با اصول برنامه‌ريزي عمليات رواني تركيب كرد و به يك استراتژي مشترك براي غلبه بر جنگ تبليغاتي عليه تروريسم دست يافت. نويسنده با آوردن پيامها و يا نوشته‌هايي از بن‌لادن و يا ديگران سعي در تحليل محتواي آنها و گرفتن نتايج مورد علاقه خود دارد سپس با تعريفي از عمليات رواني و عناصر آن- همچون تبليغات، ضد تبليغات، اطلاعات عمومي بين‌المللي، مديريت پذيرش و مديريت نفوذ ـ در تشريح و زمينه‌سازي براي ارائه نظر خود مي‌كوشد. نويسنده معتقد است كه امريكا در ابتدا خود را در حلقه عمليات رواني بن‌لادن اسير شده مي‌ديد چنانكه گويي هيچ توان فكري براي مبارزه نداشت. تلاش دستگاه ديپلماسي امريكا در يك پارادوكس آزار دهنده‌اي متوقف شده بود. پارادوكسي كه بايد هرچه زودتر مي‌آمد. امريكا اعلام كرد كه ظاهراً جنگش عليه اسلام نيست بلكه مبارزه با كسي است كه ريشه در اسلام‌گرايي خاص خود دارد. نويسنده در اين مقاله بر اين نكته تأكيد دارد كه بايد نقش طرف مقابل را نيز شناسايي كرد و رويكردي غير‌مستقيم به مسئله داشت. نشان دادن نقاط مختلف كه از نظر وي محل به وجود آمدن تروريسم است همچون، نماز، مسجد، مدارس پرورش طلاب ديني، و بازشناسايي آنها، بيان‌كننده اينگونه تفكر است كه امريكا بايد كار را از پايه و به صورتي غير‌مستقيم آغاز كند. شناسايي مخاطبين، استفاده از ابزارهاي ارتباطي، برقراري رابطه با روحانيون مذهبي و مجاب كردن آنها نيز بايد سرلوحه كار دولت امريكا قرار گيرد.

ناشر: معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه - اداره تبليغات
تعداد صفحه: 240؛ چاپ 1383
معرفي: حميد نيك‌رو

كتاب خاورميانه صحنه عمليات رواني دومين كتاب از مجموعه كتابهايي در حوزه عمليات رواني است كه در سال 1383 توسط اداره تبليغات معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه پاسداران منتشر شده است. با توجه به كمبود منابع عمليات رواني در كشور اين كتاب را مي‌توان يكي از منابع مناسب در اين حوزه دانست كه ضمن پرداختن به موضوع عمليات رواني، مباحثي را درباره منطقه پيراموني جمهوري اسلامي طي چند سال گذشته مطرح مي‌كند. كتاب حاضر شامل پيشگفتار، مقدمه و شانزده مقاله است. در ادامه هر يك از مقالات كتاب به اختصار معرفي مي‌شود.

برای مشاهده شناسنامه کتاب کلیک کنید.

نویسنده: حجت‌اله مرادي

چكيده

بر اساس تحقيقات مختلف، افكار عمومي و اجتماعي شدن سياسي جامعه چند مرحله دارد كه، به ترتيب عبارتند از سياسي شدن، تفكر در مورد مراجع قدرت، آرمان‌گرايي و نهادگرايي يا خصومت‌گرايي. دستگاه تبليغاتي و عمليات رواني امريكا با آگاهي از اين فرآيند، از ابزارها و روشهاي مختلفي براي شكل‌دهي افكار عمومي امريكاييها و تحريف آن استفاده مي‌نمايند. از نظر آنان نقش رسانه‌ها در اين زمينه برجسته‌تر از ساير عوامل است. زيرا، رسانه‌ها با ارائه گزينشي اطلاعات،‌ برجسته‌سازي برخي اخبار و بهره‌گيري از روان‌شناسي مخاطبان، براي تحريف مستمر افكار عمومي اقدامات عاملانه و نظام‌مندي را انجام مي‌دهند. دستگاه عمليات رواني ما زماني مي‌تواند افكار عمومي امريكا را تحت تأثير قرار دهد كه از ماهيت و عوامل مؤثر بر آن دانش كافي، داشته باشد.
واژگان كليدي: افكار عمومي، اجتماعي شدن سياسي، عمليات رواني، رسانه‌ها، علاقه سياسي، آموزش رسمي.

نویسنده: پاتريك لمان ‌/ مترجم: بيژن ايرانپاك

چكيده

رسانه‌هاي جمعي (همراه فرمانده)، اگر به طور كارآمد به كار گرفته شوند، مي‌توانند مؤثرترين ابزار در دسترس يك فرمانده عملياتي براي جلب حمايت مردم و مقابله با تبليغات دشمن باشند. يك فرمانده عملياتي با به كارگيري رسانه‌هاي همراه نه تنها وظايفي را كه از رده‌هاي بالاي فرماندهي مقرر گرديده انجام مي‌دهد بلكه از يك امتياز قدرتمند نيز استفاده مي‌كند. ثابت شده است كه رسانه‌ها‌ در انتشار وسيع اطلاعات فوق‌العاده موفق‌اند. اين اطلاعات براي بيشتر مردم منبع اصلي خبر محسوب مي‌شود كه از آن براي شكل‌گيري عقايد خود در مورد درگيريهاي كشور مطبوع خود استفاده مي‌كنند. از آنجايي كه نظر عموم جامعه نفوذ درخور توجهي در تصميم‌گيرندگان ملي و رهبري جامعه دارد، موفقيت كلي مأموريت به شكلي حياتي به توانايي فرماندهان عملياتي در آگاه‌سازي دقيق مردم از آخرين دستاوردهاي عمليات نظامي بستگي دارد. در سالهاي اخير رسانه‌هاي جمعي (همراه فرمانده) قدرت روزافزوني پيدا كرده‌اند كه اين تا حدودي به دسترسي رو به افزايش آنها به عمليات نظامي و بخشي نيز به پيشرفتهاي فناوري مربوط مي‌شود. اكنون پوششهاي خبري زنده حتي از دور افتاده‌ترين مناطق دنيا نيز ميسر است. از عمليات عراق به عنوان مثالي گويا براي نشان دادن مزيتهاي به كارگيري رسانه‌ها براي فرماندهان عملياتي در جلب حمايت مردم و مقابله با تبليغات استفاده خواهد شد. اين مقاله به ترتيب نشان خواهد داد كه رسانه‌هاي جمعي (همراه فرمانده) تأثير شگرفي روي فرماندهان عملياتي داشته و مي‌توانند براي آنها خدمات ارزشمندي ارائه دهند. دست آخر اينكه برنامه رسانه همراه مؤثرترين امتياز براي افزايش حمايت مردمي و خنثي‌سازي تبليغات دشمن محسوب مي‌شود. به‌كارگيري صحيح و برخورد محتاطانه با رسانه همراه مي‌تواند پاداشي قدرتمند با سرمايه‌گذاري اندك ارائه نمايد. در حالي‌كه ضعف در تخصيص توجه كافي به اين نوع رسانه مي‌تواند به پوششهاي خبري زيانبار منجر شود كه نهايتاً موفقيت يك فرمانده عملياتي در نيل به اهداف خود را تحت تأثير قرار دهد.

نویسنده: سمير امين/ مترجم: نادعلي باي

اشاره

امروزه ايالات متحده به دست گروهي نو محافظه‌كار هدايت و راهبري مي‌شود كه بر اساس اطلاعات موجود با گرايشهاي نژادپرستي و تمايلات شديد ......... آميخته به تعاليم يهود اداره مي‌شود. در اين رهيافت آنچه مي‌تواند مهم باشد توانايي فناوري بالاي امريكا است كه در دست اين رهبران تندرو قرار گرفته است و بر اساس اين فناوري سعي در يكسان‌سازي جهان  در سمت و سوي منافع خود دارند. مقاله پيش رو كه توسط سمير امين از انديشمندان عرب ساكن در اروپا به رشته تحرير در آمده سعي نموده است زواياي عقيدتي و ايدئولوژيك يكجانبه‌گرايي امريكا را به تصوير بكشد. هرچند كه نويسنده سعي نموده است فرهنگهاي حاكم بر اروپا و امريكا را دو فرهنگ كاملاً مجزا تصوير نمايد ولي آنچه مسلم به نظر مي‌رسد تأثير فرهنگ اروپايي از امريكا است بنابراين تشابه فرهنگي در پاره‌اي از موارد اشتراك ديدگاه در حوزه‌هاي سياسي، نظامي و اقتصادي را در پي دارد.